Afrika staat vaak bekend om zijn grote menselijke tragedies: van de miljoenen vluchtelingen tot de grote verspreiding van AIDS en de onophoudelijke oorlogen, vooral in de tropische regio’s. Welke initiatieven neemt het Opus Dei – dat binnenkort de heiligverklaring van zijn stichter viert – ten behoeve van een betere toekomst voor de jeugd in de moeilijkste landen van Afrika? Heeft de stichter zelf initiatieven bevorderd, in het bijzonder voor de ontwikkeling van verantwoordelijke lekengelovigen? Hoe wordt de solidariteit tussen Noord en Zuid gestimuleerd?

Het belangrijkste werk van de prelatuur is dat van de individuele leden, wat ieder van hen, met persoonlijke vrijheid en verantwoordelijkheid, binnen zijn of haar mogelijkheden doet. De Afrikaanse leden –God zij dank inmiddels enkele duizenden – spannen zich, net als de leden uit andere delen van de wereld, in de eerste plaats in om hun geloof consequent te beleven. Dit brengt hen ertoe samen met vrienden en collega’s projecten op te zetten om de geestelijke en materiële nood in hun land te lenigen. Zij lijden onder de problemen van AIDS, armoede, tribale rivaliteiten en trachten die op te lossen. Als christenen voelen zij zich midden in de wereld, juist in die wereld, met haar licht- en schaduwkanten, geroepen.

Naast de persoonlijke inzet van de leden, bevordert de prelatuur van het Opus Dei in Afrika talrijke initiatieven, in het bijzonder op educatief en medisch gebied: ziekenhuizen, universiteiten, scholen, opleidingscentra voor de vrouw.

Sinds 1957 zijn leden van het Opus Dei afkomstig uit vele landen naar Afrika gekomen om daar hun beroepswerk uit te oefenen en hun medeburgers te dienen als arts, verpleegster, lerares, ingenieur. Zij hebben de geest van het Opus Dei, de heiliging van de arbeid, verspreid. Vandaag de dag zijn er veel Afrikanen die God op dezelfde manier dienen. Naar mijn mening geeft het beroeps- en apostolisch werk van de Afrikanen zelf, en niet zozeer van de mensen die van buiten komen, de maat van de hoop aan. De perspectieven in Afrika zijn zeker veelbelovend, als wij grondig werken.

Ik zou willen toevoegen dat Afrika veel te bieden heeft aan Europa als het gaat om het overstijgen van de materiële werkelijkheid, de vreugde die de Afrikanen in het dagelijks leven – ook in moeilijke omstandigheden – ten toon spreiden, het communicatievermogen, de gehechtheid aan positieve waarden in gezin en vriendschap, de betekenis van de tijd.

Als prelaat van het Opus Dei werkt u volgens de lijnen die zijn uitgestippeld door de stichter en door uw voorganger. Kunt u aangeven welke initiatieven in de laatste decennia zijn ontwikkeld in missielanden vooral op het zuidelijke halfrond? Welke zijn de leidende gedachten van deze initiatieven? Kunt u een balans opmaken van de initiatieven die het meest ontwikkeld zijn?

Zoals mgr. Escrivá zei, is de hele wereld missiegebied. Daarom is de Kerk overal geroepen om een intens apostolaat te verrichten. In Afrika, onder de projecten die de leden van het Opus Dei samen met vele anderen, ook niet-gelovigen, de afgelopen 45 jaar hebben opgestart, kan ik wijzen op Medisch Centrum Monkole, in Kinshasa. Dit is een ziekenhuis dat medische zorg biedt aan mensen die de meest elementaire voorzieningen missen. Het ziekenhuis heeft inmiddels verschillende dependances in Kongo. In Nigeria verzorgt de Lagos Business School opleidingen voor Afrikaanse ondernemers. De school tracht een degelijke commerciële vorming te combineren met de bevordering van het besef voor de noden van de gemeenschap. Om de ontwikkeling te stimuleren en armoede en corruptie te bestrijden is naast zakelijke beroepsvorming ook een goede ethische vorming vereist, onder meer in de sociale leer van de Kerk.

In de aanloop op de heiligverklaring van de stichter wil ik wijzen op het project Harambee 2002, een fonds voor educatieve programma’s in Afrika. Het fonds zal worden gevormd uit giften van de degenen die naar Rome zullen komen voor de heiligverklaring en uit de bijdragen van andere mensen en instellingen die het initiatief willen steunen. Harambee 2002 weerspiegelt het idee waarover ik het zojuist over had: het belangrijkste zijn de mensen, in dit geval de Afrikanen, die de ontwikkeling in Afrika moeten realiseren. Onderwijs is een noodzakelijke voorwaarde voor ontwikkeling. Zij opent de deuren voor werk en voor materiële en geestelijke ontwikkeling. Onderwijs is, om het zo te zeggen, een manier om hoop te zaaien. Harambee 2002 wil een steentje bijdragen aan dat collectieve verlangen.

In dit verband lijkt het mij passend in dankbaarheid terug te denken aan de duizenden missionarissen die sinds eeuwen op edelmoedige wijze onderwijs hebben gegeven. Zij hebben hun leven ten dienste van anderen gesteld. Ze houden innig van Afrika en de Afrikanen houden van hen.

Een groot probleem in de landen die het meest te lijden hebben onder honger en economische achterstand is de intolerantie en miskenning van de mensenrechten. Dit probleem lijkt in de afgelopen tijd te zijn verscherpt door een herleving van religieus extremisme, dat ook een bedreiging vormt voor het christendom in Afrika en Azië. Wat doet het Opus Dei om aan dit probleem het hoofd te bieden door middel van dialoog, begrip, de overwinning van haat en discriminatie in landen waar samenleven moeilijker is?

Ik heb met de zalige Jozefmaria Escrivá een illustratief voorval meegemaakt van wat u aan de orde stelt. Het gebeurde in Kenia in de jaren 50, vlak voor de onafhankelijkheid. Enkele vrouwen van het Opus Dei besloten een school voor secretaresses te beginnen. De stichter van het Opus Dei, die alleen bij deze projecten werd betrokken als dat nodig was, stelde één voorwaarde: de school moest openstaan voor alle leerlingen zonder onderscheid van ras, geloof of stam. Het was een besluit zonder precedenten. Allerlei vooroordelen en barrières moesten worden overwonnen. De initiatiefneemsters hielden voet bij stuk en wat onmogelijk leek werd werkelijkheid. Na een korte tijd is gebleken dat het samenleven tussen personen van uiteenlopende rassen en geloofsopvattingen niet alleen mogelijk, maar noodzakelijk is om de onverdraagzaamheid te overwinnen.

Nu ik het over dat voorval heb, zou ik willen toevoegen dat de vorming van de vrouw een cruciale rol speelt bij de oplossing van oeroude tegenstellingen. De vrouw is de basis van het gezin. Haar taak heeft ook een sociale dimensie, omdat het gezin een leerschool is van solidariteit, begrip en vreedzaam samenleven.

Hoe zal het zuidelijke werelddeel vertegenwoordigd zijn bij de heiligverklaring van 6 oktober?

Ik ben blij dat de vertegenwoordiging van dit deel van de wereld groot en significant zal zijn. Er komen mensen uit 84 landen, onder wie veel Afrikanen. Op het Sint Pietersplein zullen ook de Afrikaanse koren op 6 oktober niet ontbreken.

Voor veel Afrikaanse pelgrims betekent de reis naar Rome een aanzienlijk financieel offer. Sommigen zijn al een lange tijd bezig voor de reis te sparen. Voor de meeste mensen van het zuidelijke halfrond is de reis echter onbetaalbaar. Het organisatiecomité spant zich daarom bijzonder voor die mensen in. Dankzij de hulp van het Vaticaan, de Italiaanse autoriteiten en de media zullen miljoenen mensen in vele landen van de wereld via televisie, radio en internet de plechtigheid kunnen volgen. Ik zou mijn dankbaarheid voor deze hulp willen uitspreken, ook namens degenen die misschien ver weg niet in de gelegenheid zijn om dat te doen. Het is niet mogelijk om iedereen met name te noemen. Maar ik kan verzekeren dat ik voor hen bid.